upadlosc konsumencka jednego ze wspolmalzonkow

Wprowadzenie

Ustawa z dnia z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j.: Dz. U. z 2019r. poz. 2086; dalej: k.r.o.) wyróżnia w polskim systemie prawnym dwa ustroje majątkowe, a mianowicie ustawowy i umowny. Ustrój majątkowy ustawowy następuje z mocy prawa w momencie zawarcia związku małżeńskiego i dotyczy wyłącznie wspólności majątkowej, czyli sytuacji, w której małżonkowie w żaden sposób nie modyfikowali wiążącego ich stosunku w sferze majątkowej. Natomiast ustrój majątkowy umowny dotyczy umów zawieranych pomiędzy małżonkami w formie aktu notarialnego i może obejmować zarówno rozdzielność majątkową, jak i ograniczoną wspólność majątkową.

Zgodnie z treścią art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (dalej jako: p.u.) z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, a jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.

Powyższy przepis ma zastosowanie zarówno do przedsiębiorców, jak i osób, które nigdy nie prowadziły działalności gospodarczej. W efekcie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków cały majątek osobisty upadłego (status dłużnika po ogłoszeniu upadłości) oraz cały majątek wspólny upadłego i jego małżonka wchodzą do tzw. masy upadłości, pod warunkiem, że małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej.

Powstałe rozbieżności dotyczące przepisu art. 124 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe

Przepis art. 124 ust. 1 p.u. w praktyce najczęściej stosowany był wprost, lecz z czasem zaczęło rysować się stanowisko dopuszczające uwzględnienie w masie upadłości jedynie udziału dłużnika w majątku wspólnym. Z czasem stanowisko to wzbogacono na tyle mocną argumentacją, że doszło do rozbieżności w orzecznictwie sądów upadłościowych. W konsekwencji kwestię ten ostatecznie rozstrzygnął Sąd Najwyższy w siedmioosobowym składzie uchwałą z dnia 16 grudnia 2019 r. (III CZP 7/19). SN stwierdził, iż „z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 491(1) i nast. ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości”. W ustnym uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że za uwzględnieniem całości majątku wspólnego w masie upadłości przemawiają m. in. interesy wierzycieli, literalna wykładnia przepisów, a także intencje ustawodawcy.

Uważam, że de lege ferenda należałoby postulować rezygnację ze skutku wejścia całego majątku wspólnego do masy upadłości niewypłacalnego małżonka. Obecne rozwiązanie uważam za krzywdzące dla drugiego ze współmałżonków, gdyż na zasadach ogólnych wierzyciel jednego z małżonków nie ma tytułu do uzyskania zaspokojenia z całości majątku wspólnego, o ile nie zachodzi sytuacja, w której dłużnik uzyskał uprzednią zgodę od współmałżonka na zaciągnięcie zobowiązania.

Sytuacja udziału małżonka dłużnika w majątku nabytym wspólnie w trakcie trwania małżeństwa

Nasuwa się zatem pytanie, czy można uniknąć wejścia w całości do masy upadłości majątku nabytego wspólnie w trakcie pozostawania w ustroju wspólności małżeńskiej? Ogromną wartość w praktyce przejawiają tutaj działania prewencyjne. Nierzadko w ten sposób można uchronić zarówno siebie jak i swoją rodzinę przed potencjalnie ryzykownymi decyzjami z ekonomicznego punktu widzenia, a mogącymi odbić się na naszej sytuacji majątkowej.
Podpisanie we właściwym momencie, tzn. przed wystąpieniem stanu niewypłacalności lub przed znacznym jego pogłębieniem umowy rozdzielności majątkowej lub umowy o podział majątku wspólnego może pomóc zminimalizować ryzyko utraty majątku przed wszczęciem postępowania upadłościowego zadłużonego małżonka. Warto również pamiętać o możliwościach jakie daje złożenie wniosku o rozstrzygnięcie o wyłączeniu odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

Odpowiedzialność solidarna małżonków

Zgodnie z art. 30 § 1 KRO oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Powyższe oznacza, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia od jednego albo obojga małżonków z majątku wspólnego oraz obu majątków osobistych. A więc jest to o tyle istotna regulacja, iż umożliwia wierzycielowi sięgnięcie również do majątku osobistego małżonka dłużnika.
Zasada ta obowiązuje bez względu na ustrój majątkowy, jakiemu małżonkowie podlegają (a zatem niezależnie od tego, czy chodzi o ustrój ustawowy, umowny czy przymusowy), jak też bez względu na to, czy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu (separacja faktyczna sama przez się nie wyłącza solidarnej odpowiedzialności małżonków).

Przy niezachowaniu odpowiednich środków ostrożności, wraz ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, trzeba się zatem liczyć z tym, że majątek wspólny małżonków zasili masę upadłości i będzie podlegał tzw. likwidacji przez syndyka celem zaspokojenia wierzycieli. Warto pamiętać o tym, że małżonek upadłego będzie mógł dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w drodze zgłoszenia wierzytelności, co w rezultacie może prowadzić do „odzyskania części majątku”.

Wpływ umorzenia, uchylenia lub zakończenia postępowania na ustrój majątkowy funkcjonujący w małżeństwie

Z treści omawianego art. 124 ust. 1 p.u. wynika, iż z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, (…) Jednak tak powstała rozdzielność majątkowa ustaje w momencie umorzenia, uchylenia bądź zakończenia postępowania upadłościowego. W tej sytuacji, pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa, bez względu na to jaki ustrój funkcjonował w ich małżeństwie przed ogłoszeniem upadłości. Warto jednak pamiętać, że nic nie stoi na przeszkodzie do przywrócenia poprzednio panującego ustroju i jeżeli małżonkowie wyrażą wolę modyfikacji umowy małżeńskiej to mogą dokonać tego na zasadach ogólnych.

Podsumowanie

Konkludując, bez wprowadzenia we właściwym momencie działań prewencyjnych w postaci przyjęcia odpowiedniego ustroju małżeńskiego, sporządzenia umowy o podział majątku lub wystąpienia do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie o wyłączeniu odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego z małżonków, należy liczyć się wejściem całości majątku wspólnego do masy upadłości już upadłego małżonka. Przez właściwy moment należy rozumieć sytuację, w której przy rozporządzeniu własnym majątkiem nie można zarzucić działania z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli. W przeciwnym razie jesteśmy narażeni na skargę paulińską, której celem będzie uznanie naszej czynności za bezskuteczną w stosunku od masy upadłości.

Oferuję skuteczną pomoc w „oddłużaniu" w ramach upadłości konsumenckiej, w tym byłych przedsiębiorców.

 

Bezpłatna konsultacja